Düşünme Biçimleri – Siz Hangilerini Kullanıyorsunuz?
Düşünme biçimleri mi olur demeyin; hem de çeşit çeşit. Unutmayın: İnsan düşünen bir varlıktır. Varlıkları tanıma, kavrama ve anlamlandırma bakımından insan biriciktir bu evrende. Bu aşamaları ise aklı ve duygularıyla gerçekleştirir. Sonra düşünür. Düşünmek bir beceridir. İnsana sunulmuş harika bir nimettir. Düşünmek bir beceriyse, o halde bu düşünme becerileri hakkında neler biliyoruz? Düşünme biçimleri kazanılabilir mi?
Düşünme biçimleri, onu düşünen insanı da biçimlendirir. Çünkü insan öğrenmeye muhtaçtır; hem de yaşam boyunca öğrenmek. Örgün eğitimde geçen en güzel yıllarımızda, okul hayatımızda, düşünmek bazen teşvik edilirken, bazen de farkında olmadan köreltilir. Gerçek yaşama dahil olduğumuzda ise o çocukluk yıllarında elde ettiğimiz düşünme becerileri yoluyla sosyal hayatı anlamlandırıp ya mutlu oluruz ya da mutsuz.
O halde, doğru kararlar almak ve doğru işler yapabilmek için düşünmeyi elden bırakmamak gerekir. Tabiidir ki, bu durumda düşüme biçimlerini sürekli kullanmakla, düşünmeyi beynimizin bir refleksi haline getirmek zorundayız.
İşte size en yaygın olarak kullanılan düşünme biçimleri …
1-) Yansıtıcı Düşünme
İnsan aktif olarak katıldığı eğitim ortamından kendi deneyimleriyle bilgiler edinmeli, bu bilgileri paylaşmalı ve yeni etkileşimlerine aktarmalıdır. Öğrenilenleri bu düşünme becerisi ile yeni durumlarda kullanabilmesi sağlanır. Geçmiş yaşantılardan ders çıkarma söz konusudur.
2-) Yaratıcı Düşünme
Bireyin yeni, farklı, orijinal, özgün (sentez düzeyi), ayrıştırıcı düşünme, alternatifli düşünme ve ürünler ortaya koymasıdır. Özneldir. Hazırlık, kuluçka, aydınlanma ve değerlendirme olmak üzere dört aşamadan oluşur.
3-) Eleştirel Düşünme
Eleştirel düşünme, sorgulayan bir yaklaşımla olayları ve durumları ele alma irdeleyici bir bakış açısıyla yorum yapma ve karar verme becerilerini içerir. Gerçeği bize aktırıldığı şekliyle olduğu gibi değil, nesnel bir şekilde, akıl yürüterek algılama sürecidir.
4-) Analitik Düşünme
Bir bütündeki her bir parçanın analiz edilerek bütünle/sistemle ilişkilerinin incelendiği düşünce becerisidir. Analitik düşünce, analiz becerisi ile ilişkilidir.
5-) Metabilişsel Düşünme
En kısa tanımıyla, kişinin kendi düşünme süreçlerinin farkında olması ve bu süreçleri kontrol edebilmesi anlamına gelir. Bireyin kendi bilişsel süreçlerinin nasıl işlediğini anlayarak bu süreçleri denetim altına alabileceği ve daha nitelikli bir öğrenme için bu süreçleri yeniden düzenleyerek daha etkili bir biçimde kullanabileceği sayıltısına dayanarak geliştirilmiştir.
6-) Tümevarımsal Düşünme
Özelden genele ya da olaylardan yasalara geçiş şeklindeki, akıl yürütmedir. Özel gözlemlerden genel bir sonuca ulaşılmıştır. Somut işlemler döneminde kazanılmaya başlanır.
7-) Tümdengelimsel Düşünme
Genelden özele ya da yasalardan olaylara geçiş şeklindeki akıl yürütmedir. Kıyas, tümdengelimin en mükemmel şekli olarak kabul edilir. Bu nedenle, klasik mantık akıl yürütmede esas olarak kıyası almıştır. Soyut işlemler döneminde kazanılır.
😎 Analojik Düşünme
Bir olguyu bir olguya benzetmek aralarında çağrışım kurmak demektir. Bilinen bir kavramdan hareketle bilinmeyenin öğrenilmesidir. Özelden Özele Akıl Yürütmedir.
9-) Iraksak Düşünme
Ortak düşünceden hareketle farklı düşüncelere ulaşabilmeye dayalı bir düşünme becerisidir. Iraksak düşünenler tepkisel, engellenmemiş ve rahat olurlar. Problem çözmede ıraksak düşünce kullanılır.
10-) Yakınsak Düşünme
Farklı düşüncelerin dayandığı ortak düşünceleri bulmaya dayalı düşünme becerisidir. Yakınsak düşünenler ihtiyatlı ve duygusal açıdan tutuktur.
11-) Lateral Düşünme
Kişilerin sorunlara farklı yönlerden bakabilmeyi ve geniş düşünebilmeyi öğrenmelerini sağlamayı amaçlayan düşünme biçimidir. Lateral düşünce, klasik düşünce kalıplarının dışına çıkmaktır. Herkesin sahip olduğu verileri farklı şekillerde işleyip ayrıcalıklı sonuçlar çıkarmaktır. Bu düşünme biçimine uygun kullanılabilecek teknikler altı ayakkabılı uygulama, altı şapkalı düşünme ve altı değer madalyası olarak sayılabilir.
12-) Dönüşümsel Düşünme
Öğrenen bir olayı çözümlemede geçmiş olayları ve durumları zihinde kurgulayarak sonuçlar elde etmeyi başarabilir. Daha önce yaşanmış bir olayı kafasında canlandırıp anlatabilir. Somut işlemler döneminin bir özelliğidir. Dönüşümsel düşünme zamanla ilgili perspektifin kazanılmasıdır. Bu özelliği kazanan bireyler geçmiş bugün ve gelecek arasında bağlantı kurabilirler. Yani geriye ve ileriye doğru düşünebilirler.
13-) Bütünleştirmeci (Kombinasyonel) Düşünme
Bir problemin alt problemlere ayrıldığı durumlarda birden fazla çözümün birleştirilerek çözümlenmesi işidir. Ergen, bir problemin çok sayıda alt problemi içerdiğini dolayısıyla çok sayıda çözüm yolunun birleştirilebileceğini kavrar. Soyut işlemler döneminde geliştirilir.
14-) Hipotetik Düşünme
Günlük hayatta veya eğitim öğretimde karşılaşılan bir sorunu çözmek için olası çözüm yolları geliştirip bunları belirli bir düzene göre yapmayı sağlayan düşünme sürecidir. Eğer …. ve …. olursa …. olur şeklinde genel bir cümle yapısıyla ifade edilir. Hipotetik düşünmede sorunun görünen boyutlarının ötesine geçip çözüme ilişkin yollar belirlenmesi söz konusudur.
15-) Global Düşünme
Temeli, öğrenmeyi kolaylaştırmak için harita çizmeye dayanmaktır. Öğrenmemiz gereken bilgilerin haritalanması esastır. Beyin haritaları, zihin haritaları, kavram haritaları vb.
16-) Refleksif Düşünme
Kendini gözlem ve analiz konusu olarak alan öznenin tutumudur. Refleksivite, kendi hakkında, kendi üzerine düşünen, kendisini bir obje gibi ele alıp bakabilen bir öznenin durumunu ifade eder.
17-) Omnipotent Düşünme
Ergenlik dönemindeki bireyin, her işin üstesinden gelebilecek güçte olduğunu düşünmesi. Ergen, her şeyi halledebileceği kanısındadır. Ona göre hayat aslında büyüklerin anlattığı kadar zor değildir.”Bana bişey olmaz” düşüncesi hâkimdir. Ergenler hayal âlemine dalıp gelecekte gerçekleştirebilecekleri şeyleri düşünürler. Düşünmekle de kalmayıp bu hayalleri gerçekleştirebilecek enerjiyle dolu olduklarına, hayatın aslında büyüklerin abarttığında daha kolay olduğuna inanırlar.
18-) İkonik Düşünme
İşlem öncesinde hayaldeki sembollerle düşünmektir. İnsan sembollerle öğrenir ve düşünürken çoğu kez sol beyin fonksiyonu olan kelime ve kavramlarla birlikte sağ beynin fonksiyonlarından olan ikonlar, resim ve şekillerle düşünür.
19-) İnovatif Düşünme
Rutinden, yürüyen sistemden, rutin ürünlerden, rutin hizmetlerden, alışıla gelmişliklerden farklı olarak yenilikçi ve ticari boyutu geliştirilmiş bir düşünmeyi amaçlar. İnovatif düşünme yukarıda sayılan düşünme biçimlerinin tamamıyla kullanımını da gerektirir.
İşte bu kadar; düşünme biçimleri içinden istediğinizi seçin; hatta hepsini birden yerine, zamanına, olayına göre kullanın!
