Doğru Seçenek – Sınavda Doğruyu Seçebilmek ve İrade
Doğru Seçenek / Sınavda Doğruyu Seçebilmek – Temel üniversite sınavına girmiş. Doğru seçenek için her soruda yazı-tura atarak yanıtlar vermiş.
İki saat sonra öğrencilerin çoğu sınav kâğıdını verip salonu terk etmiş. Temel hala yazı tura atıyor.
Görevli gelip başına dikilmiş:
“Temel hepsini yazı tura attın, hala bitiremedin mi?”
Temel:
“Hocam pir saat once piturdum!”
Görevli gözetmen öğretmen şaşkınlıkla sormuş:
“Eeee niçin teslim etmiyorsun cevap kâğıdını öyleyse?”
Öğrenci Temel elindeki metal parayı havaya atıp, umursamazca;
“Şimdi de kontrol edeyrum da!”
Hayat Yazı Turadan İbaret Olsaydı…
Olasılık (İhtimal) hesapları, matematiğin ve istatistiğin en temel konularından biridir. Olasılık konusu, beklentilerimizin dışında gelişen ve adına rastgele dediğimiz olayların analizi ile ilgilenir.
Hayatımızı, bir an Temel’in yaklaşımı üzerinden düşündüğümüzde bizi korkunç bir geleceğin beklediğini tahmin edebiliriz.
Rastgele yaşamak; karşılaştığımız problemlerin çözümünde yaz tura atarak çözüm bulmak (daha doğrusu bulduğumuzu sanmak!), yazı tura ile belirlediğimiz insanlarla, tesadüfen gelişen olayları konuşmak, yazı tura ile karar vermek, yazı tura ile nasıl bir yol izleyeceğimize karar vermek… Sanırım bu tarz bir yol seçimi işlerimizi daha da berbat ederdi.
Gerçekten de yazı tura mantığıyla problemlerin çözüldüğü dünyanın neresinde görülmüştür? Özellikle hayatımızı veya çıkarlarımızı doğrudan ilgilendiren konularda yazı tura atarak değil, tüm olasılıkları tahmin ederek ve bu olasılıkları aklımızın, mantığımızın ve elimizdeki bilgi birikiminin süzgecinden geçirerek; hatta bazen oturup kâğıt üzerinde hesaplamalar yaparak en uygun olan ihtimali seçerek karar veririz.
Seçmek Bir Kültürdür
Doğru Seçenek / Sınavda Doğruyu Seçebilmek – Seçmek bir zihinsel beceridir. Hatta 21. Yüzyıl becerilerinden biridir. Yalnızca mal ve ürünlerde değil, bilgi gibi her türlü soyut ürünler dahil, çeşitlenmenin arttığı gerçek dünyada “doğru seçim” yapabilmek için seçme becerilerimizin gelişmiş olması kaçınılmazdır. İletişim teknolojilerinin çok hızlı bir şekilde yayılıp farklılaştığı günümüzde, çeşitlenmekle kalmayıp kirlenen bir enformasyon karşısında, kişisel ve toplumsal hayatımıza dair önemli kararlar almak oldukça zorlaştı.
Bu fotoğraf bizim hayatımızı yazı tura üzerinden değil, doğru yorumlanmış bilgi ve gerçek dünyanın bilimi üzerinden, doğruluğuna inandığımız ve sahip olduğumuz kriterlerle yorumlayıp içselleştirmemizi gerektiriyor. İşte seçme becerisini başarmak için karar verme becerisine sahip miyiz, sorgulamamız gerekir.
Özgür İrade ve Seçme
Doğru Seçenek / Sınavda Doğruyu Seçebilmek – Doğru seçim ve karar verme becerisinin ortaya çıkması için özgür iradeye sahip olmak gerekir. Özgür irademizin olmadığı ortamda doğru seçim yapmamız imkânsızdır.
Sosyal ve siyasi hayatta olduğu gibi, eğitim hayatında da öğrencilerin özgür iradelerinin eğitilmesi gerekir. Sınıfta, okulda ve ailede öğrencilerin özgür bir şekilde yetişebilmesi için, verilen eğitimin, sunulan ortamların öğrencilerin bu özelliklerini ortaya çıkarmaları beklenir.
Eğer bu çerçevede yetişirse, öğrencilerin yetişkinlik dönemlerindeki meslek tercihi, iş tercihi, eş tercihi gibi hayati tercihler de isabetli ve doğru olacaktır. Tercih ve seçme becerileri anne, baba, öğretmen veya başka büyükleri (!) tarafından vesayet altına alınmış çocukların büyüdüklerinde tercih, seçme ve karar verme gibi becerileri gelişmemiş olabilir.
Sonuçta, öğrenimini gördüğü mesleğin dışında mesleklerde, yetersiz gelir düzeyinde çalışan, kendi psikolojisinden memnun olunmayan, özgüveni ve öz yeterliliği düşük, mutsuzluğun egemen olduğu ve sonu boşanmalarla biten aile yuvası kuran kuşaklar yetişmesi kaçınılmaz olacaktır. Bu nedenlerle, çocukların tercihlerini tehdit eden her türlü dış faktörleri eğitim ortamlarından kaldırmak gerekmektedir.
Çocukların eğitimlerini tehdit eden her türlü olumsuz ortam ve davranışlar, onların beyninde olumsuz kalıplar oluşturmakta, bu da onların yetişkinliklerinin kendilerinden önceki kuşakların yanlış mirasını ileriye taşımaya yaramaktadır.
Doğru Seçenek / Sınavda Doğruyu Seçebilmek
Sınav (ölçme) eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır. Eğitim ne kadar şart ise, onu ölçmek de o denli şarttır!
Eğitimin üç temel ayağı vardır: Girdiler, Süreçler ve Çıktılar.
Eğitim girdileri; öğretmen, okul ortamları ve öğrencilerin mevcut düzeyi yanında, öğrenilen dersin programında yer alan bilgi ve becerileri kapsayan kazanımlar ve davranışlardır.
Süreçler, söz konusu bilgi ve becerileri kazanmak için düzenlenmiş öğrenme faaliyetidir.
Çıktılar ise öğrenme süreci sonunda ulaşılmak istenilen beklendik sonuçlardır. Söz konusu sonuçlardan başlayarak, süreçleri ve ders programında yer alan bilgi ve becerileri ölçmek gerekiyor; çünkü bu döngünün amacına ulaşıp ulaşmadığını anlamamız gerekiyor.
Sınav ve Ölçme
Bunu ise sınav (ölçme) ve sınav soruları yoluyla anlamak mümkündür. Ölçülemeyen öğrenme geliştirilemez. Öğrenme faaliyetinin, yani eğitimin başarılı olup olmadığını öğrencinin başarılı olup olmadığı üzerinden anlaşılabilir. Bu nedenle öğrencinin öğrenme birikimi ölçme işlemiyle, yani sınav yoluyla anlaşılabilir.
Ülkemizde çok sayıda sınav türü var. İlkokul 3 veya 4. Sınıftan başlayarak, liseye ve üniversiteye girişten, üniversiteyi bitirene kadar, eğitim ve öğretim süreçlerinin her kademesinde, her sınıf düzeyinde sınavlar yapılmaktadır.
Üniversite sonrası sınavlardan olan KPSS’ler, ALES, YDS, ÜDS, TUS, Ehliyet Sınavları vb. dâhil, bir öğrencinin eğitim-öğretim hayatı boyunca ortalama 1000 sınav aldığı hesaplanmaktadır.
Enteresan olanı şu ki, tüm eğitim kademelerini okumuş bir insanın, hayatının % 92’si okul dışında geçmektedir; diğer bir deyişle de insan ömrünün sadece % 8’i okulda geçmektedir. Hatta insan ömrü yaklaşık 10 yıl daha uzamış gözüküyor ki, bu oran daha da düşmektedir.
Buradan şu sonucu çıkarmak mümkündür: Okul hayatı kısa olmakla birlikte, etkisiyle insanın ömrünü şekillendirecek kadar önemli; ömrümüzün okulsuz yıllarında da öğrenmenin devam etmesi bakımından çok daha önemlidir.
Sınav Şart mı?
Doğru Seçenek / Sınavda Doğruyu Seçebilmek – Yukarıda sözünü ettiğimiz gibi, eğitim ve öğrenme süreçlerinde, öğrencinin güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesi, akademik olarak daha iyi düzeye çıkması amacıyla sınıf içi sınavların (formative assessment) yapılması yerinde ve önemlidir.
Sorunlu sınavlar GİRİŞ sınavlarıdır. Bu tarz sınavlar kurumların kontenjan sınırlaması nedeniyle rekabete açık duruma gelmekte, sonuçta bağıl değerlendirme yapılmaktadır. En iyinin iyiden, iyinin zayıftan, zayıfın daha zayıftan ayrıştırılması yoluyla yapılan değerlendirmeler insani açıdan tartışılmalı mıdır, kararı siz verin!
Hayata Hazırlanmak
Örgün eğitim yoluyla gerçekleştirilen eğitim ve öğrenme insanı hayata hazırlar, iddiası vardır. Öğrenmenin teorik boyutu, sınıf içi etkinliklerle gerçek hayata yakınlaşmak ve akademik olarak öğrenmeyi ölçmek bakımından bu iddia yanlış değildir. Ancak gerçek hayat ile okul sonrası yapılan atlama sınavları arasındaki ilişkiye baktığımızda bu iddianın yerini bulmak zorlaşıyor. Çoktan seçmeli sınavların yanlışları eleyerek doğru seçeneği bulma mantığı, gerçek hayata atılan gençleri örselemektedir. Çünkü gerçek hayatta çoğu kez seçenekler olmayabiliyor. Yanlışa odaklanarak öğrenen bir beyin, doğruyu araştırma eğilimi taşımak yerine, yanlışı bulma eğilimi içinde öğrendiğinden, gerçek hayatta yapıcı, doğrucu, pozitif insan yetiştirmek zorlaşıyor.
Özetle
Doğru Seçenek – Kaygılara, psikolojik bozukluklara, özgüven ve öz yeterlilik yitimlerine neden olan sınav endeksli bir eğitim sistemi yerine, beyni özgür bırakan, tercih ve seçme becerileri gelişmiş, pozitif ve doğruyu özgürce arayan kuşaklar yetiştirmek; işte bütün mesele bu!
