Deklaratif Olmayan Hafıza Nedir / Bildirilemeyen Hafıza Nedir?
Deklaratif Olmayan Hafıza Nedir / Bildirilemeyen Hafıza Nedir – Hafıza türlerinin tam olarak anlaşılması için öncelikle bahsedilen hafızanın tanımlanan hafıza türlerinin içindeki konumunun iyi bilinmesi gerekir. Bu anlamda önce deklaratif olmayan hafızanın hangi hafıza tanımının altında yer aldığına bir göz atalım.
Temel olarak hafıza en üst seviyede “Kısa Süreli Hafıza (Short Term Memory)” ve “Uzun Süreli Hafıza (Long Term Memory)” olarak ikiye ayrılmaktadır.
Kısa Süreli Hafıza Nedir?
“Kısa Süreli Hafıza” adı üzerinde bilgilerin kısa süreli olarak tutulabildiği hafıza türüdür. Daha önceden bilmediğiniz bir telefon numarası söylendiğinde, o numarayı çevirinceye kadar unutmamak için içinizden tekrar ederek numarayı çevirmek için kullandığınız hafızadır. Burada tutulan bilgiler uzun süreli ve kalıcı değildir. Nitekim içinizden tekrar ederek çevirdiğiniz numarayı 5 – 10 dakika sonra sorulsa, bir yere yazmadıysanız hatırlayamazsınız.
Bir şeyin uzun süre hatırlanabilmesi için uzun süreli hafızada tutulması gerekir. Bu makalede amaç sadece hafıza tanımları olduğu için, kısa süreli hafızadan bilgi nasıl uzun süreli hafızaya geçer vb. konulara değinilmeyecektir. Bu konular ayrı makale konularıdır.
Uzun Süreli Hafıza Nedir?
“Uzun Süreli Hafıza” bilgilerin uzun süreli olarak tutulduğu hafıza veya bellek depolarıdır. Yaşadığınız olayları, okulda öğrendiğiniz bilgileri, bisiklete binmenizi, araba sürmenizi sağlayan yeteneklerinizi kısa sürede unutmazsınız. Uzun süre hatırlarsınız. Çünkü bu bilgiler uzun süreli belleğinizde yer almaktadır. Bilginin uzun süreli belleğe geçmesi için çeşitli zihinsel kodlama işlemlerine tabiî tutulması gerekmektedir.
Hafıza türlerinin günümüzde kabul gördüğü anlamda sınıflandırılması 1972 yılında Kanadalı Bilim Adamı Dr. Endel Tulving tarafından yapılmıştır. Bu sınıflamaya göre “Uzun Süreli Hafıza” kendi içinde “Deklaratif Hafıza (Bildirilebilen Hafıza)” ve “Non-Deklaratif Hafıza (Bildirilemeyen Hafıza)” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Deklaratif Hafıza için yaygın olarak “Bildirimsel Hafıza”, “Bildirilebilen Hafıza” ve “Açık Hafıza” ifadeleri de kullanılırken; Deklaratif Olmayan Hafıza için de “Bildirilemeyen Hafıza” ve “Örtük Hafıza” ifadeleri kullanılmaktadır.
“Deklaratif Hafıza (declerative memory)” açıkça ifade edilebilen ve bildirilebilen bilgilerle ilgili hafıza türleridir. Bu anlamda “Bildirilebilen Hafıza” ve “Bildirimsel Hafıza” olarak da anılmaktadır. Açıkça anlatılabiliyor ve yazılı olarak ifade edilebiliyor olmasından dolayı bu hafıza türüne “Açık Hafıza (Explicit Memory)” da denmektedir. Bu makalenin konusu “Deklaratif Olmayan Hafıza” ve “Deklaratif Olmayan Hafıza Türleri” olduğu için “Deklaratif Hafıza ve Türleri” bir başka makalede açıklanmıştır.
Deklaratif Olmayan Hafıza Nedir?
Bazı beceriler o konuyla ilgili kitaplar okuyarak veya o konuyla ilgili eğitim videoları izleyerek öğrenilemez veya edinilemez. Araba sürmek ve dans etmek gibi bu beceriler çok egzersiz ve uygulamayla elde edilen davranışsal olarak otomatikleşen motor hareketlerde geliştirilen olgulardır.
Bir basketbol oyuncusunun çok egzersizle potaya isabetli şut atma işlemi beyinde otomatikleşmiş motor hareketlerle ilgili bir hafızadır. Oyuncu bunu nasıl yaptığını size “bildiremez“, sadece yapabildiğini gösterir. Bu bazen davranışsal olarak şartlanmış bir tepki şeklinde de karşımıza çıkabilir. İşte bildirilemeyen ve sadece yapılabildiği gösterilebilen bu tip otomatik tepki ve becerilerin beynindeki hafıza karşılığı “Deklaratif Olmayan Hafıza” veya “Bildirilemeyen Hafıza“dır. Bu hafıza daha çok bilinçaltı seviyede otomatik olarak kendisini göstermektedir.
Bildirilemediği için “Örtük Hafıza” olarak da adlandırılan “Bildirilemeyen Hafıza” kendi içinde de “İşlemsel Hafıza (procedural memory)”, “Bilinçaltı Çağrışım (priming)” ve “”Klasik Koşullanma (classical conditioning)” olmak üzere üçe ayrılmaktadır.
“İşlemsel Hafıza”, “Çağrışımsal Hazırlama” ve “Klasik Koşullanma” türü hafızalarla ile ilgili daha fazla bilgi edinmek ve daha fazla örnek görmek için aşağıda tavsiye edilen makaleleri de okuyabilirsiniz.
Tavsiye Edilen Makaleler:
Uzun Süreli Hafıza Nedir? Uzun Süreli Hafıza Türleri – Long-term Memory
Prosedürel Hafıza / İşlemsel Hafıza Nedir? (Procedural Memory)
