Kitap Kurdu Nasıl Yetişir Ne İle Beslenir?
Kitap Kurdu – Bir “Not Tutma Teknikleri ve Okuma Becerileri” seminerinden sonra bir anne yanıma geldi. Çocuğu uyuduktan sonra her gece sessizce, hatta sürünerek odasına gittiğini ve çocuğunu kitap kurdu yapmak için onun kulağına kitap okuduğunu söyledi. Sonra da bu tarzın çocuğunun okuma becerisine katkısı olup olmadığını sordu.
Vay be! Bu anne gerçekten çocuğunun hızlı bir kitap tiryakisi olmasını nasıl da arzu ediyor! Onun heyecanı benim heyecanımı da tetikledi; coştum. Bunun üzerine, uyurken değil de uyanıkken okumaya ilişkin bir yönlendirme konusu gündeme geldi.
Sahiden çocuklarımızın iyi bir okuyucu yani kitap kurdu olabilmesi için neler yapmalıyız?
İsterseniz bu konuyu çocukların yaş düzeylerine göre ele alalım:
Doğumdan 1 Yaşına Kadar
Tabii, “Bu kadar da değil!” diyeceksiniz; sakın demeyin! Bizim geleneklerimizde “çekirdekten yetişme!” derler ya, aynen bu durum. Yeni doğan bir bebeğin kitaba dokunmasını sağlayabilirsiniz. Nasıl mı? Oyuncak kitaplar, ahşap kitaplar ne güne duruyor. Unutmayın insan beyninin % 70’i 3 yaşına kadar tamamlanıyor.
Bunun için her sayfası rengârenk çiftlik hayvanlarıyla ve farklı görsel rakamlarla dolu kitaplar ne güne duruyor! Hatta plastik kitaplar bile var; banyo küvetine rahatlıkla girebilir. Ayrıca harfleri sesli veya müzikli kitapları da unutmayın! Sakın bebeğinizin bunları okuyacağını sanmayın; ama her gün beş-on dakika kitapla meşgul edin; dikkatleri çok ama çok kısa olduğu için oynama eğilimi ve ağlama durumu olduğunda durumu idare edin; kitabı bir kenara bırakın. Her gün azar azar bu süreleri artırmaya çalışın!
Bir şey diyeyim mi; çocuklarına oyuncak tabanca, oyuncak kılıç, oyuncak bıçak vb. şiddete eğilimli olmasını teşvik eden oyuncaklardan korumanın en iyi yolu çocukların ellerine oyuncak kitaplar vermektir!
Bu yaştaki çocukların okuma amaçları şunlar olmalıdır:
- Kitaba bakmak ve dokunmak
- Okuma sesini dinlemek
- Sayfaların çevrilme sesine alışkanlık
- Her sayfada yeni bir sürpriz beklentisi oluşturmak
2-3 Yaşına Kadar, Yürümeye Başlayan Çocuklar
Butonlarına basınca ses veren kitaplar ya da kelime oyunu içeren kitaplar bu yaş çocuklarını eğlendirebilir. Bunun için doğum günlerinde veya tatillerde bu tür kitaplarla eğlenmesi için birlikte karar verin, tamam mı? Yeni yürümeye başlayan çocuklar doğaları gereği yürümek, koşmak ve zıplamak isterler. Onları oturtmak bazen imkânsızdır. Oturmalarını sağlamak istiyorsanız, kitapla birlikte çocuğunuzu kucağınıza alın ve kitaba (tabi resimlerine, butonlarına) birlikte bakarak, birlikte basarak eğlenin! Yeni yürümeye başlayan çocuklar için okuma amaçları şunlardır:
- Çocuğa okumak için kitap seçimine yardımcı olmak.
- Kitaba bakarak sizin sesinizden hikâyeyi dikkatle dinlemek, uygun yerlerinde karşılıklı soru-cevaplar vermek.
- Sayfaları çevirme becerisi kazanmak. Hele de sayfalar çevrilirken ses çıkarıyorsa!
- Resimli yazılarda ses butonuna basmak ve sesi dinlemek
- Okuma işi bitince kitabı kitap sepetine veya her nereye koyulmasını istiyorsanız oraya koymalarını sağlamak.
Okulöncesi dönem 3-5 yaş arası
Bu yaşlarda çocuklar hayal ürünü, kurgulu-resimli kitapları, kafiyeli, ritimli, tekrarlayan sesleri ve kelime oyunlarını severler.
Bir çocuğun kelime dinlemesi büyük bir iştir. Bu yaştaki çocuklar kurgulu veya kurgusuz resimli kitaplardan hoşlanırlar. Unutmayın ki okuma çocuğun kulağına giren sesle başlar. Bu yaştaki çocuklar yılanlar, kurbağalar veya yunus balığı gibi hayvanlardan hoşlanırlar. Konuşan ördekler her zaman ilgi çeker. Bunun yanında çocukla birlikte ahlaki öğüt veren kitaplardan okumak da yerinde olur. Peygamber efendimizin sevgi ve şefkat dolu sözlerinin resmedildiği kitaplar da harika olur.
Okulöncesi dönemde çocuklara okumanın amaçları şunlardır:
- Ritmi öğrenmelerini sağlamak
- Okuduğunuza odaklanmalarını sağlamak; özellikle satırlardaki okuma yönü önemli.
- Ses, kelime ve resim uyumunu izlemek ve fark etmek.
- 20 dakika okuduysanız, bu sürede bedenini nasıl kontrol etmesi gerektiğini öğrenmek
- Hafızasını kontrol altına almak.
Ayrıca bu yaşta çocuklarla belirli saatlerde okuma saati belirlemek yerinde bir karar olacaktır.
Okulöncesi dönemden 2. Sınıfa kadar
Okuma kitapları olarak basit, kısa hikâyeler, okul ders kitapları, resimli kitaplar tavsiye edilebilir. Çocuk kitap seçimini kendi yapmalıdır. Okul kütüphanesinden de kitap alıp okumak iyi bir yöntemdir. Okumayı artırmak için kitapevlerine varsa şehir kütüphanesine (!) çocukla birlikte haftalık geziler yapılabilir. Çocuklar için kitabın eğlenceli olması tonu, heyecan vericilik ve bilgi veren kitapların düzeyi önem kazanır. Araştırmalar, iyi okurların çocukken okudukları kitap sayısı kadar, düzeylerine uygun sayıda kelimelere sahip kitaplar okuduklarını ortaya çıkarmıştır. Bir de bu yaştaki çocuklar günde en az 30 dakika sesli de okuma yapmalılar. Bu durum konuşma becerisini artırma ve okuma tonlaması, vurgulamalar ve kelimelerin telaffuzu ve kavramsal anlamlandırma açısından kazanç sağlar.
Bu dönemde çocuklara okumanın amaçları şunlardır:
- Alfabe harflerinin hızlıca seslendirilmesini öğrenir.
- Fonetik becerileri gelişir.
- Haftada iki kitap okuma becerisine kavuşur.
- Kelime ve kavram bilgisi artar.
- Okuduğunu hızlı anlama becerisine sahip olur.
Çocuğunuz okumak yerine TV veya benzeri izlemeye dayalı cihazları tercih ediyorsa…
Bu durumda, çocuğunuza yarım saatlik eğlenceli aktivitelerde kullanmak üzere bir “TV İzleme Kuponu” (bunu siz hazırlayabilirsiniz), yarım saatlik diğer kuponu da “Okuma Kuponu” olarak, okuma aktivitesi için verin. Tabi bu durumlar böyle kolay değil; aile boyu okuma ve eğlenme saatleri belirleyip iyi bir programla çocuklarınızın huzuruna çıkabilirsiniz.
Bu bakımdan tekrar başa döneyim; çocuk uyurken onun kulağına okumak doğru bir yöntem değil. Çünkü onun beyni gün içinde edindiği bilgileri hala işlemekle meşgul. Siz bu işi, yani kulağına okuma işini gelin gündüz gözüyle yapın!
